The figurines of Koutroulou Magoula constitute the largest single assemblage of Neolithic figurines in Greece and one of the largest in southeastern Europe. More than 500 clay figurines are found in a diversity of indoor and outdoor contexts. There seem to be some concentrations of figurines around features such as hearths, whereas other have been found in the stone foundations of building walls or inside post-holes. The petrographic study indicates that they were made using local clay although circulation within the same densely populated region cannot be excluded.

In addition to several well-known forms, there are many forms that seem to depict hybrid, human-animal (especially bird-like) entities, as well as imaginary beings, rendering a generic and commonly found description of such objects as anthropomorphic (as opposed to conventionally zoomorphic ones) problematic.

Many clay house models were also found, most of them elaborately decorated with paint, offering much information not only on architecture but also on the conception and imagining of roofed spaces and the idea of the “house” as an institution in the Neolithic.

Most of the figurines are found fragmented and in many cases this fragmentation seems to have been deliberate. Many have incised and painted decoration, while there are more than 40 cases of figurines where human fingerprints have been preserved.

It is the first time that such a rich assemblage has been recorded and analysed using a combination of conventional recording methods, such as multi-faceted archaeological drawing and photography, as well as ceramic petrography, Structure from Motion, 3D scanning, Reflectance Transformation Imaging and Multispectral Photography. Digital methods allowed us not only to document the figurines in three dimensions, but also to analyse further subtle surface details, including fingerprints, colour, decoration and other surface characteristics that are not always apparent or clear to the naked eye. Most importantly, they gave us the opportunity to explore the sensorial dimension of figurine making and using, in the past and the present.

Τα ειδώλια που βρέθηκαν στην Κουτρουλού Μαγούλα αποτελούν ένα από τα μεγαλύτερα σύνολα νεολιθικών ειδωλίων στην Ελλάδα και τη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Περισσότερα από 500 πήλινα ειδώλια έχουν βρεθεί σε ένα πλήθος διαφορετικών συμφραζομένων, εντός και εκτός των νεολιθικών σπιτιών. Φαίνεται ότι υπάρχουν κάποιες συγκεντρώσεις ειδωλίων γύρω από εστίες, ενώ ορισμένα -λίγα- βρέθηκαν στα λίθινα θεμέλια των σπιτιών ή μέσα σε πασσαλότρυπες. Η πετρογραφική ανάλυση έδειξε ότι κατασκευάστηκαν από τοπικούς πηλούς, αν και δε μπορεί να αποκλειστεί η πιθανότητα διακίνησής τους στην ευρύτερη περιοχή.

Μαζί με άλλους γνωστούς τύπους νεολιθικών ειδωλίων, στα ειδώλια της Κουτρολού βρίσκουμε απεικονίσεις υβριδικών –ανθρώπινων και ζωικών– μορφών (κυρίως πτηνόσχημα), όπως επίσης και εντελώς φανταστικά όντα. Φαίνεται, λοιπόν, ότι είναι αρκετά προβληματική η ευρύτερα διαδομένη ερμηνεία των ειδωλίων ως ανθρωπόμορφα (σε αντίθεση με τα ζωόμορφα).

Επιπλέον, έχουν βρεθεί πολλά πήλινα ομοιώματα σπιτιών, τα περισσότερα από τα οποία είναι περίτεχνα διακοσμημένα με χρώμα, προσφέροντας πολλές πληροφορίες όχι μόνο για την αρχιτεκτονική αλλά και για το πώς οι άνθρωποι προσλάμβαναν και φαντάζονταν τους στεγασμένους χώρους και την ιδέα του “σπιτιού” ως θεσμού στη Νεολιθική κοινωνία. 

Τα περισσότερα από τα ειδώλια είναι σπασμένα και σε ορισμένες περιπτώσεις φαίνεται ότι αυτή η θραύση ήταν σκόπιμη. Πολλά από αυτά έχουν εγχάρακτη και χρωματική διακόσμηση, ενώ υπάρχουν πάνω από 40 περιπτώσεις ειδωλίων πάνω στα οποία έχουν διατηρηθεί ανθρώπινα δακτυλικά αποτυπώματα.

Είναι η πρώτη φορά που ένα τόσο πλούσιο σύνολο έχει καταγραφεί και αναλυθεί χρησιμοποιώντας ένα συνδυασμό συμβατικών μεθόδων εγγραφής, όπως το αρχαιολογικό σχέδιο και η φωτογραφία, καθώς και η κεραμική πετρογραφία, η τρισδιάστατη σάρωση, η απεικόνιση μετασχηματισμού ανάκλασης και η πολυφασματική φωτογραφία. Αυτές οι ψηφιακές μέθοδοι μας επέτρεψαν όχι μόνο να τεκμηριώσουμε τα ειδώλια σε τρεις διαστάσεις αλλά και να καταγράψουμε λεπτομέρειες όπως τα δακτυλικά αποτυπώματα, η διακόσμηση και άλλα χαρακτηριστικά μη εμφανή καθαρά με γυμνό μάτι. Το πιο σημαντικό είναι ότι μας έδωσαν την ευκαιρία να διερευνήσουμε την αισθητηριακή διάσταση της δημιουργίας και της χρήσης των ειδωλίων, τόσο στο παρελθόν όσο στο παρόν.